Amparo Lázaro, Anastasia Stefanaki, Martha Charitonidou, Joana Cursach, Maria Panitsa, Ioannis Bazos, Rosa Ranalli, Mauro Fois, Marta Galloni, Gianluigi Bacchetta, Sílvia Castro, João Loureiro, Katerina Goula, Luis Navarro, Magda Bou Dagher Kharrat, Rhea Kahale, Nathalie Machon, Gabrielle Martin, Udayangani Liu, Giovanna Aronne, Živa Fišer, Theodora Petanidou
Biological Conservation (2026) 313: 111626, https://doi.org/10.1016/j.biocon.2025.111626
Περίληψη
Φυτά με πολύπλοκη ανθική μορφολογία είναι προσαρμοσμένα να επικονιάζονται από περιορισμένες ομάδες επικονιαστών, με μεγάλη πιθανότητα να υφίστανται περιορισμό μεταφοράς γύρης, συνεπώς να έχουν μειωμένη αναπαραγωγή. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα ανθικά και άλλα φυτικά χαρακτηριστικά σχετίζονται με την τρωτότητα των φυτών μπορεί να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο για την πρόβλεψη της κατάστασης διατήρησης και, κατά συνέπεια, την ιεράρχηση αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των φυτών όταν τα δεδομένα πεδίου δεν είναι διαθέσιμα ή είναι σπάνια. Χρησιμοποιώντας περίπου 3.000 εγγραφές σπάνιων και απειλούμενων (κατά IUCN) εντόμοφιλων φυτικών ταξινομικών ομάδων από επτά μεσογειακές χώρες (Ισπανία, Πορτογαλία, Ν. Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρος, Λίβανος), αξιολογήθηκε η επίδραση έξι ανθικών χαρακτηριστικών, καθώς και οκτώ ακόμη φυτικών μεταβλητών, εγγενών και εξωγενών, στην τρωτότητα των φυτών, τα οποία διακρίθηκαν σε δύο ομάδες: λιγότερο απειλούμενα (VU, NT, R) και περισσότερο απειλούμενα (EX, EW, RE, CR, EN). Παράλληλα, αναλύθηκαν οι απόψεις 29 εμπειρογνωμόνων οικολογίας επικονίασης σχετικά με τα ανθικά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ανθική πολυπλοκότητα. Ως καλοί δείκτες τρωτότητας αναδείχθηκαν το ανθικό σχήμα, η αναπαραγωγική μονάδα (ταξιανθία) και η διάρκεια της ανθοφορίας. Συγκεκριμένα, τα πλέον απειλούμενα είδη φυτών ήσαν εκείνα που έφεραν άνθη χειλόμορφα (lip-shape) και κυματιστά (flag-shape), τα οποία οι εμπειρογνώμονες αξιολόγησαν ως εκείνα με την πλέον πολύπλοκη ανθική μορφολογία. Ως ενδιάμεσης τρωτότητας αναδείχθηκαν τα φυτά με κυλινδρικές ταξιανθίες ή μεμονωμένα άνθη, τα οποία αποδείχθηκαν περισσότερο απειλούμενα από εκείνα με επίπεδες-σφαιρικές ταξιανθίες· μάλιστα, η πιθανότητα να ήσαν απειλούμενα μειωνόταν αυξανομένης της διάρκειας ανθοφορίας. Όσον αφορά τις εξωγενείς μεταβλητές, τα παράκτια συστήματα, καθώς και εκείνα των γλυκέων υδάτων, δηλαδή συστήματα που υφίστανται έντονη ανθρώπινη πίεση, είχαν το υψηλότερο ποσοστό απειλούμενων φυτικών ειδών. Πάντως, η τρωτότητα βρέθηκε να περιορίζεται με το μέγιστο υψόμετρο και το συνολικό εύρος κατανομής.
Τα αποτελέσματα της εργασίας μπορούν να χρησιμεύσουν ως βάση για διαχειριστές και επαγγελματίες που ασχολούνται με διατήρηση, σε περιπτώσεις που τα δεδομένα πεδίου είναι σπάνια ή μη διαθέσιμα. Έτσι, τα φυτικά είδη θα μπορούν βάσει των χαρακτηριστικών τους να καταχωριστούν προσωρινά στους Κόκκινους Καταλόγους ώστε να προτεραιοποιηθούν για αξιολόγηση, προκειμένου να βεβαιωθεί άμεσα η κατάσταση διατήρησης και η λήψη μέτρων γι’ αυτά.